Klankcast

Bij de voorstelling Welkom bij het Orkest kunnen kinderen binnenkort zélf componeren voor een groot orkest. Botte spreekt erover met Sophie Graven van het educatieprogramma. Met componist Thomas van Dun, die de muzikale puzzelstukjes schreef waarmee de kinderen componeren. En met de kinderen zelf over hun composities: ‘daarna wordt het gewoon allemaal een heel grote explosie.’

Hèhè, dat werd tijd! In deze Masterminds-aflevering staan vrouwelijke componisten in de spotlight. Van Maddalena Casulana, de eerste vrouw van wie muziek in druk verscheen, tot het 19e-eeuwse wonderkind Clara Schumann. En van de vooruitstrevende Nederlandse Henriëtte Bosmans, tot de meditatieve hedendaagse muziek van oud-componist des vaderlands Calliope Tsoupaki.

Botte praat met Tijmen Huisingh, assistent-concertmeester bij het Nederlands Kamerorkest. Over hoe de viool – zonder gebruiksaanwijzing! – in Tijmens leven kwam. En over zijn liefde voor muziek, van Mahler tot Joni Mitchell. Wat maakt het zo inspirerend om naast muzikaal leider Gordan Nikolić te spelen? Waarom heeft Tijmen een tattoo van het wapen van Florence? Je hoort het in deze nieuwe Klankcast.

Heerlijk Helder Haydn. De goedgehumeurde Haydn ontsnapte als koorknaap maar net aan een castratie, trouwde met de zus van zijn grote liefde en schopte het tot HR-manager en huiscomponist van een Oostenrijkse prins. Maar spannender nog dan zijn leven, is zijn heerlijke, heldere muziek, die de brug vormt van Bachs Barok naar Mozarts classicisme, en zelfs naar de romantiek.

Hartmut Haenchen stond aan de wieg van het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest. De oud-chef en nu ere-dirigent vertelt over zijn tijd bij deze orkesten. Over zijn jeugd tijdens het bombardement op Dresden, over de DDR, waar hij in de gaten werd gehouden door de geheime dienst. En over Anton Bruckner, waar Haenchen uitgebreid studie naar deed.

De muziek van ongetemde geest Claude Debussy laat zich lastig analyseren. Dat hoeft ook niet. Het is muziek die je vóelt. Op zoek naar nieuwe klanken liet Debussy zich inspireren door Wagner, Indonesische gamelanmuziek, ragtime, Stravinski en het impressionisme uit de schilderkunst. Botte en Kees bespreken Debussy’s leven in het Parijs van het fin de siècle.

De Franse componist Hector Berlioz schreef op zijn 12e al muziek voor een meisje waar hij verliefd op was. En ook zijn beroemde Symphonie Fantastique was een ode aan een onbereikbare liefde. Berlioz was een muzikale romanticus dus. Kees en Botte bespreken zijn leven en werk. Een verhaal over 19e-eeuwse romantiek, muzikale vernieuwing en… opium.

Consuelo Elizalde en Malcolm Lagger Caldwell zijn de bibliothecarissen van het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest. In deze aflevering van Klankcast vertellen ze over de bibliotheek, over de uitdaging van het verzorgen van bladmuziek voor alle musici. En ook laten ze hun favoriete kerstmuziek horen uit hun geboorteland Argentinië.

De Duits-Britse componist George Friedrich Händel was Mozarts tijdgenoot. Gesteund door de keurvorst van Hannover, de latere King George I, verhuisde Händel naar Londen, waar hij zijn eerste zeer succesvolle opera Rinaldo schreef. Zijn operagezelschap The Royal Academy of Music was eveneens een groot succes: Händel werd geïnspireerd tot het schrijven van maar liefst 42 opera’s. In deze aflevering wordt overigens stilgestaan bij een curieus fenomeen van die tijd: de castraat. Jeugdige castratie werd in die tijd oogluikend toegestaan omdat die hoge sopraanstem zo geliefd was.

Pianosonate nr. 5 van Beethoven inspireerde Alejandro Cantalapiedra op zijn 16e om altijd naar de diepere laag van muziek te zoeken. In Spanje richtte hij zijn eigen orkest op en inmiddels is hij assistent-dirigent bij het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest. Alejandro vertelt over zijn veelzijdige job. Van de geluidsbalans in concertzalen, tot zijn nauwe samenwerking met NedPhO-dirigent Lorenzo Viotti.

In het najaar van 2023 dirigeerde Lorenzo Viotti, de chef-dirigent van het NedPhO, het meesterwerk Lohengrin. Het was zijn eerste Wagner-opera. Botte Jellema praat met Viotti over de unieke, vrije en intense klank van Wagners muziek. Hoe vang je die klank het best? Waarom wilde Viotti eerst wachten met een Wagner-opera, en waarom voelt hij dat hij er nu wél klaar voor is?

Zo radicaal als de wereld veranderde tijdens Arnold Schönbergs leven (1874 - 1951), zo radicaal veranderde ook de klassieke muziek. Schönberg was daar zelf een aanjager van. Zijn symfonische gedicht Verklärte Nacht is bijvoorbeeld nog superromantisch, terwijl Schönbergs latere ‘twaalftoonsmuziek’ abstracter klinkt. Ontoegankelijk voor luisteraars zonder muziekachtergrond? Met de piano erbij helpt Kees om Schönbergs atonale muziek beter te begrijpen. En waarderen!

De 19e-eeuwse Duitse componist Robert Schumann moest vechten voor elke noot die hij schreef. Kees en Botte bespreken zijn tragische korte leven, en gaan daarbij ook in op Schumanns prachtige muziek, die zo romantisch en emotioneel divers is als de componist zelf. Verder komt een van de mooiste liefdesgeschiedenissen uit de klassieke muziekwereld aan de orde: tussen Robert en pianovirtuoos en componist Clara Schumann.

De mooiste soundtracks komen voorbij in deze aflevering met NPO Klassiek-presentator Jet Berkhout! Aan de hand van verschillende fragmenten laat ze de diversiteit van filmmuziek horen: van Ennio Morricone’s geliefde Once Upon A Time in the West tot muziek uit de razend populaire tv-serie Succession.

De hedendaagse componist Krzysztof Penderecki groeide op in Polen, waar hij van dichtbij de Tweede Wereldoorlog meemaakte en later het strenge regime van Stalin. Kees en Botte verdiepen zich in de Poolse geschiedenis en vertellen hoe dit op zijn beurt de muziek van Penderecki beïnvloedde. Ook komen zijn iconische werken voorbij: van zijn avant-gardistische Threnody to the Victims of Hiroshima tot het religieuze Pools Requiem.

Brad Mehldau is al jaren een grote naam in de jazzwereld, maar voelt zich nog een beginner wanneer hij met een orkest speelt. De pianist, die zich al twintig jaar tussen Amsterdam en New York beweegt, vertelt over zijn Concert voor piano en orkest en zijn liefde voor de muziek van Radiohead. Ook praat hij over het boek dat hij recentelijk uitbracht, waarin hij openhartig schrijft over moeilijke periodes in zijn leven.

Hoewel hij zelf geen fan is van de term ‘minimal music’, geldt Philip Glass als een van de pioniers van dit relatief jonge genre. In deze aflevering komt zijn muziek voorbij, evenals composities van Steve Reich, Arvo Pärt en de Nederlandse Louis Andriessen. Maar wat is minimal music eigenlijk en wat is de invloed de muziek op andere genres?

Hoe is het om componist te zijn in deze tijd en je werk live in Het Concertgebouw te horen? Botte vraagt het Meriç Artaç, Bram Kortekaas en Rick van Veldhuizen, die alle drie een werk in opdracht van het Nederlands Philharmonisch Orkest|Nederlands Kamerorkest componeerden. Ze vertellen waar ze hun inspiratie vandaan haalden en laten een deel uit hun compositie horen.

De Italiaanse Luigi Boccherini was een van de grondleggers van het strijkkwartet. Bekende en minder bekende werken van de componist komen voorbij in deze aflevering, waarin ook de reizen die hij als cellovirtuoos maakte en twee sterfgevallen die zijn leven sterk beïnvloedde aan bod komen. En waarom werd de componist eigenlijk ‘de vrouw van Haydn’ genoemd?

Viola da gamba-speler Cassandra Luckhardt en luitist Shizuko Noiri zijn te gast in deze aflevering over de Johannes-Passion van Bach. Ze laten hun bijzondere instrument horen en vertellen hoe ze er voor het eerst in aanraking mee kwamen. Ook komen hun solopartijen uit de Johannes aan bod en delen ze hoe het is om met een orkest te spelen dat gebruik maakt van moderne instrumenten.